Në mjediset e Hotel “Tirana International”, në sallën “Balsha”, ka hapur punimet paraditen e kësaj të enjte të 27 qershorit konferenca shkencore në përkujtim të 80-vjetorit të gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë.
Konferenca shkencore mbahet nën organizimin e Fondacionit ALSAR. Ajo është e ndarë në dy seanca, gjatë së cilave do të mbahen një varg kumtesash nga akademikë dhe studiues.
Të pranishëm në nisjen e punimeve ishin përfaqësuesi i Ambasadës së Kosovës në Tiranë, përfaqësuesi i Ambasadës së Rusisë në Tiranë, atasheu për Çështjet Fetare pranë Ambasadës së Republikës së Turqisë në Tiranë, përfaqësuesi i Kishës Katolike, dhe zëvendësprefekti i Tiranës.
Intelektualë, aktivistë shoqërorë, punonjës të medias dhe qytetarë mbushën sallën për të ndjekur aktivitetin.
Fjalën e hapjes e mbajti kryetari i Fondacionit ALSAR, z. Mehdi Gurra. Në krye të saj, ai do të theksonte: “Fondacioni ALSAR, me një karakter të fortë kombëtar, organizon për herë të dytë brenda kësaj jave një aktivitet të këtij lloji për të përkujtuar një tragjedi njerëzore, një dramë me fund të dhimbshëm.
Po aq sa një përkujtim, kjo konferencë shkencore, si simpoziumi i mbajtur në Konispol dy ditë më parë, shërben si një thirrje për të lëvizur vendit, për të mos e lënë çështjen çame të dergjet, për të dhënë shpresë se një ditë e drejta do të triumfojë.
Tetëdhjetë vite më parë, në botën e zhytur në një luftë të përgjakshme, një popullsi e tërë do ta paguante me jetë, me dëbim e prona të humbura çmimin e të qenit shqiptare dhe muslimane. Shovinistët grekë në kufirin tonë jugor, të vendosur ta përfundonin njëherë e mirë një përndjekje të gjatë, vranë e prenë çamë, bastisën e nxorën nga shtëpitë pleq e fëmijë, i poshtëruan dhe i dëbuan me mizori ekstreme.
Nuk bëhej fjalë për një egërsi disaditore, por për një spastrim etnik të shtrirë në kohë, nga qershori i 1944-s në muajt e parë të vitit pasardhës. Një punim studimor i nxjerrë së fundi nga Botimet ALSAR jep detaje dhe shifra të dhunës së ushtruar ndaj shqiptarëve të Çamërisë. Studiuesja turke, të cilën mbase mund ta kishim mes nesh sot nëse do të kishte patur jetë më të gjatë e nuk do të ikte nga kjo botë njëmbëdhjetë vite më parë, vetëm pak ditë pas botimit të punimit të saj, thotë se akuza kundër çamëve, për bashkëpunim me armikun apo për tradhti, ishte krejtësisht e pabazë, e përhapur vetëm si justifikim.
Barbaria përfshinte përdhunime, rrëmbime, masakrime foshnjash, rrafshime fshatrash, djegie e plaçkitje të shtëpive dhe objekteve të kultit, pra, xhamive. Jo më pak e egër qe dhe grabitja e të mirave materiale të çamëve, këtyre njerëzve me shumë emër si punëtorë të papërtuar e nikoqirë shembullorë.
Konfiskimet, asimilimi i shqiptarëve ortodoksë të padëbuar, dhe sjellja e popullsive të tjera në vendbanimet çame për një përmbysje demografike, ishin pjesë e procesit gjenocidal.
Këtu është rasti të sjellim në kujtesë, si një ndërfutje, por me protagonistë negativë sërish nga fqinji ynë jugor, një ngjarje në 110-vjetorin e saj. Masakra e Panaritit u krye nga andartët grekë në korrikun e vitit 1914. Ekzekutimet u morën jetën qindra njerëzve, në një parathënie të akteve të ngjashme mizore në gjysmën e parë të shekullit të njëzetë.”
Fjala e z. Gurra vijoi kështu: “Më shumë se tridhjetë vite pas ndërrimit të sistemit qeverisës në Shqipëri, çështja çame mbetet një temë delikate në marrëdhëniet shtetërore me Greqinë. Artikulimi i qartë dhe i plotë i çështjes dhe kërkimi i të drejtave të mohuara të çamëve ka munguar në tërësi. Diplomacia edhe kur ka patur guximin ta parashtrojë atë, e ka bërë më tepër me gjysmë zëri, jo e vendosur për t’i shkuar në fund.
Ndryshimet e pushtetit kanë reflektuar dhe ndryshime në qasjen ndaj çështjes çame. Por pika e përbashkët e të gjithë qeverisësve në vendin tonë ka qenë kujdesi i tepruar për të mos i cenuar marrëdhëniet me vendin që e mohon kategorikisht të ketë një çështje çame.
Për të mos e lënë gjithçka në vullnetin e organeve shtetërore, dhe për të mos ia ngarkuar tërësisht barrën shtetit, është detyrë e shoqërisë të ketë një angazhim më të madh dhe të marrë përgjegjësi. Organizatat joqeveritare duhet ta kenë të vazhdueshme në axhendë dhe aktivitet çështjen çame, për ta bërë më të njohur, më të qarkullueshme dhe më të pranishme në lëgjirimin publik. Ky rol proaktiv do duhet të merret në konsideratë me seriozitet, sepse çështjes çame nuk i vihet në ndihmë nëse atë ia njohim si specifikë vetëm ndonjë organizate, shoqate apo organizimi politik. Ne mendojmë se, duke qenë një çështje kombëtare, çështja çame duhet të jetë në çdo program partiak të spektrit tonë politik, bashkë me rrugët e zgjidhjes.
Tragjedia çame ka pika të përbashkëta me kalvarin e vuajtjeve të tatarëve të Krimesë; një popullsi muslimane e persekutuar, e vrarë dhe e dëbuar nga mëmëdheu. Qëndresa e dy popullsive ka po ashtu ngjashmëri. Çfarë i dallon tatarët është fakti se ata, falë sakrificës së tyre të paepur si shoqëri, ia dolën të kthehen në masë të konsiderueshme në vendlindje apo në vendin e të parëve. Aneksimi i Krimesë nga Rusia para dhjetë viteve e ka përkeqësuar sërish gjendjen, të rënduar akoma më tepër nga invazioni ushtarak në Ukrainë.
Kthimi i çamëve në tokat e tyre është ende i pamundur, dhe e kundërta nuk duket se mund të ndodhë shpejt. Historia i jep mësimet e duhura për veprim; mjafton të kihet gatishmëria për t’i përvetësuar ato.
Ligji i luftës me Shqipërinë, që Greqia vazhdon ta mbajë në fuqi, është një absurd për dy vende të NATO-s. Ai sigurisht që prej kohësh nuk duhej të ishte më, por, përpos kësaj, nuk ka ende një përcaktim adekuat juridik për ndikimet e tij mbi çështjen çame dhe nëse shfuqizimi do ta lehtësonte zgjidhjen e saj.”
Në përfundim të fjalës, z. Gurra tha: “Kjo konferencë shkencore është nismë individuale e Fondacionit ALSAR, e ndërmarrë si kontribut social, në vazhdën e aktivitetit të tij kulturor. Organizimi i kësaj konference nuk është një ide novatore, por, përkundrazi, një rrjedhojë logjike e perceptimit të pozicionit tonë në mjedisin shoqëror.
Te ky terren kontribuojmë prej kohësh, dhe këtu po përmend specifikisht dy tituj të Botimeve ALSAR, ‘ÇAMËRIA – Shtegtim nëpër Shqipërinë e Jugut’, të të ndjerit Ibrahim Daut Bejdeshati (Hoxha), dhe ‘Gjenocidi çam’, të autores turke, Berna Türkdoğan Uysal. Përndryshe, kontribute tonat janë dhe botime anastatike; mes tyre ‘Lirija’ dhe ‘Dituria’, dy komplete publicistike me shumë esencë dhe me vend të denjë në trashëgiminë tonë kulturore kombëtare.
Fjala ime është e kushtëzuar nga koha dhe e kufizuar nga trajtesat e larmishme të kumtuesve në këtë sallë mbi këtë përvjetor, prandaj nuk bën të shkoj më gjatë. Besoj se atë çfarë desha të përcjell e shpreha mjaftueshëm mirë dhe qartë, si në aspekt të çështjes çame dhe të aktivizmit të përhershëm të Fondacionit ALSAR, me veprimtari të këtilla apo nëpërmjet botimeve.
Përshëndetje të gjithëve! Mirë se erdhët, dhe punime të mbara konferencës shkencore!”
