Nga: Martin Henze
Kuadri ligjor kombëtar i Shqipërisë nuk është i lirë nga dispozitat mbi konfliktet e interesit, veçanërisht në fushën e qeverisjes, të cilat njihen si çështje më të rrezikuara nga “ndërhyrja”, por as rregulloret private apo ato publike nuk përmbajnë një përkufizim të plotë të “konfliktit të interesit” dhe nuk japin udhëzime operacionale për ata që mund të marrin vendime organizative që mund të ndryshojnë rezultatin e proceseve të biznesit.
Kjo sigurisht përfshin vetëdijen e qeverisë dhe të nëpunësve civilë për të drejtën e ndalimit të korrupsionit. Në të njëjtën kohë, zhvillimi i rregullave të ligjit të butë rrallë jep informacion praktik mbi menaxhimin e fenomenit.
Menaxhimi i konflikteve të interesit në proceset e biznesit përfshin një kompromis midis dëshirës për të ruajtur funksionimin e duhur të biznesit dhe për të zvogëluar rrezikun e reputacionit dhe humbjen e vlerës që një transaksion ose partner mund t’i sjellë biznesit dhe palëve të interesuara.
Qeverisja dhe korrupsioni tani janë në qendër të çdo debati mbi zhvillimin ekonomik dhe për këtë arsye edhe për të ardhmen e Shqipërisë dhe popullit të saj.
Shtypi ndërkombëtar dhe institucionet ndërkombëtare raportojnë për një rritje masive të trafikut të drogës dhe korrupsionit pas marrjes së përgjegjësisë qeveritare nga qeveria aktuale e Edi Ramës.
Mediat ndërkombëtare raportojnë për manipulimin masiv të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2017 nga mafia dhe partia qeverisëse Rama dhe përdorin dokumente të shërbimeve sekrete, përmbajtja e të cilave nuk kontestohet për qëllime raportimi. Autoritetet e hetimit penal në Shqipëri nuk kanë qenë aktive në këtë çështje që nga viti 2017, sipas raporteve të medias ndërkombëtare, pasi mafia nuk e heton veten, “qeveria e Ramës është vetë mafia”.
Shqipëria është një shtet tranzicioni evropian
Përkundër ndryshimit të sistemit në nivel politik dhe ekonomik dhe sukseseve ekonomike deri në vitin 2013, popullsia tani ballafaqohet me një rritje të trafikut të drogës të kokainës dhe prodhimin masiv të kanabisit, shpërndarjen e strukturave gjyqësore, nuk ka pasur funksionim Gjykata Kushtetuese për 1,5 vjet, nuk ka Gjykatën e Lartë dhe kështu nuk funksionon parlamenti, kërkesat minimale demokratike nuk garantohen nga qeveria Rama, një parajsë për trafikimin e drogës dhe kështu korrupsion në qendër të Evropës.
Prandaj, populli dhe Evropa përballen me probleme serioze, negociatat për shtetet e qytetëruara të Evropës me një “qeveri mafioze” sigurisht nuk janë të përfaqësueshme për qytetarët evropianë. Ne gjithashtu duhet të pyesim se deri në çfarë mase paratë e taksapaguesve evropianë mund t’i besohen një “qeverie mafioze”.
Prandaj lind pyetja pse efektet e dobishme të tregut shqiptar nuk kanë qenë ende në gjendje të shpalosen.
Kjo sigurisht që i takon të paktën pjesërisht mungesës së besimit nga ana e popullit në qeverinë ekzistuese të Ramës dhe administratës së tij. Vargu i vjetër vlen: ‘Peshku qelbet nga koka’.
Marrëdhëniet midis qeverisjes dhe korrupsionit si dhe mafia ka të ngjarë të jenë vendimtare për gjendjen katastrofike dhe aktualisht të pashpresë të Shqipërisë nën qeverinë e Rama.
Nuk ka përkufizim universal të korrupsionit. Termi “korrupsion” vjen nga latinishtja dhe do të thotë “joshje” dhe “korrupsion” (korruptim), folje e lidhur (corrumpere) po aq sa “marrje ryshfeti” dhe “abuzimi”.
Përkufizimi më i zakonshëm që përdoret në mbarë botën është ai i organizatës joqeveritare Transparency International, e cila gjithashtu pranohet nga institucionet dhe organizatat e tjera publike, duke përfshirë Bankën Botërore:
“Korrupsioni është abuzimi i fuqisë së besuar për përfitim ose avantazh privat”
Korrupsioni përshkruhet si një fenomen i padukshëm për aq sa autorët, si ryshfeti dhe të korruptuarit, bëjnë gjithçka që munden për të fshehur veprimet e tyre të korruptuara dhe kështu parandalojnë që këto vepra të mos zbulohen.
Korrupsioni është problemi i Shqipërisë, i cili është në simbiozë të ngushtë me trafikun e drogës dhe Meksika dhe Kolumbia janë shembuj paralelë.
Korrupsioni ka pasoja të rënda sociale, politike dhe ekonomike për zhvillimin e Shqipërisë; në shumicën e rasteve, ata që vuajnë janë ata njerëzit në Shqipëri që tashmë luftojnë me qasje joadekuate në shërbimet publike, siç është arsimi apo kujdesi shëndetësor.
Fondet e destinuara për investime publike shpesh bien tërësisht ose të paktën në një masë të konsiderueshme viktima të korrupsionit në Shqipëri dhe kështu mbahen nga pjesë të mëdha të popullsisë shqiptare në atë masë që ato rrjedhin më pak në zona që janë themelore për zhvillimin e qëndrueshëm të Shqipërisë.
Skandalet e kohëve të fundit të korrupsionit nga qeveria Rama kanë demonstruar edhe një herë shkallën e dëmit që korrupsioni mund të bëjë. Asnjë siguri ligjore, mosbesim në sistemin politik të kësaj qeverie dhe një ndikim të tmerrshëm në ekonominë ndërkombëtare dhe në BE. Identifikimi i shkaqeve të sakta të korrupsionit në Shqipëri është një detyrë jashtëzakonisht e komplikuar, pasi shumica e shkaqeve mund të jenë edhe pasoja e korrupsionit.
Sidoqoftë, disa çështje sigurisht që janë shumë relevante:
Nga njëra anë, është sepse dhënia e dhuratave dhe favoreve në pritje të një kthimi të caktuar është një zakon kulturor për të ruajtur marrëdhëniet shoqërore. Kjo shpesh quhet “dhuratë”. Kjo praktikë përfshin ndërtimin e një rrjeti të marrëdhënieve të bazuara në favore dhe formimin e jetës shoqërore dhe të biznesit, e cila në vetvete nuk është korrupsion. Në takimin me peshkopët e vendit në Katedralen e Qytetit të Meksikës, Papa Francesku krahasoi krimin e drogës në Meksikë me metastazë që shkatërrojnë trupin e shoqërisë dhe shkatërrojnë çdo demokraci, liri dhe rritje ekonomike.
Lufta kundër tij kërkon “guxim profetik” dhe një “projekt serioz dhe të kualifikuar”, theksoi Papa. “Unë ju kërkoj të mos nënvlerësoni sfidën etike dhe anti-qytetare që trafikimi i drogës i paraqet shoqërisë meksikane në tërësi, duke përfshirë edhe Kishën”, bëri thirrje Papa.
Në luftën kundër kësaj epidemie, droga, është e nevojshme një qasje sistematike. Në fakt, kjo vlen edhe për Shqipërinë. Puna duhet të fillojë në familjet dhe në kufijtë e shoqërisë dhe gjithashtu të përfshijë komunitetet dhe forcat e sigurisë, theksoi ai.
“Vetëm në këtë mënyrë do të jetë e mundur që të shpëtojmë shumë jetë tërësisht nga ujërat në të cilat po mbyten me fatkeqësi: jeta e atyre që vdesin si viktima, qoftë jeta e atyre që gjithmonë do të kenë duart me gjak para Perëndisë, edhe nëse xhepat e tyre janë të mbushura me para të pista dhe ndërgjegjet e tyre janë të mpirë “, tha Papa.
Pagat e ulëta (në sektorin publik) në Shqipëri janë në këtë kontekst.
Për shumë punonjës shtetërorë në Shqipëri, të cilët nuk mund të përballojnë jetën e tyre të përditshme me pagat e tyre, pagat e ulëta janë një arsye vendimtare për të rritur të ardhurat e tyre përmes korrupsionit. Duhet të theksohet, megjithatë, se korrupsioni nuk mund të përmbahet vetëm duke rritur pagat.
Pagat më të larta mund të zvogëlojnë numrin e veprimeve korruptive, por në të njëjtën kohë të reduktojnë kostot e mundësive të atyre që nuk janë të korruptuar. Zyrtarët të cilët janë akoma të gatshëm të kryejnë veprime korruptive dhe kështu do të arrijnë progresin socio-moral, por jo ekonomik. Më pas, rrjedh se është mbi të gjitha ndryshimi në qëndrimin moral të zyrtarëve që luajnë një rol të madh, pra qeveria, shefat e policisë.
Në fund të fundit, megjithatë, mbetet ende pyetja nëse pagat e ulëta janë më shumë pasojë e korrupsionit se sa një shkak, dhe nëse nevoja ose lakmia i nxit njerëzit të ndërmarrin veprime korruptive.
Institucionet e dobëta, zbatimi i ligjit dhe mungesa e transparencës
Zbatimi i papërshtatshëm, jokonsistent dhe i padrejtë i ligjeve dhe rregullave në Shqipëri dhe gjendja jofunksionale e gjyqësorit dhe e legjislaturës e shkaktuar nga qeveria e Ramës janë shkaqet kryesore të rritjes së korrupsionit dhe trafikimit të drogës në Shqipëri.
“Kur asnjë paditës nuk është në gjykatë, aty ku nuk ka gjykatë, nuk ka siguri ligjore”.
Një burokraci qeveritare e shumëllojshme dhe e larmishme e Ramës, ashtu si në Shqipëri, paraqet pengesë për hyrjen në treg për fillimin e bizneseve të reja dhe investimet e huaja në Shqipëri dhe mund të çojë në korrupsion, për shembull duke paguar ryshfet për të anashkaluar këtë burokraci.
Ndjekja penale jokonsistente dhe dënimet e ulëta për rastet e dënuara të korrupsionit gjithashtu rrisin korrupsionin. Kjo mund të shihet shumë qartë në rastin e manipulimit të zgjedhjeve nga qeveria Rama, e cila tani është publikuar; për vite me radhë zyra e prokurorit publik duket se po hetonte dhe asgjë nuk ka ndodhur. Vetëm pasi ky rast është publikuar ndërkombëtarisht, Kryeministri Rama premton një ndjekje penale. Por, siç thotë gazeta gjermane Bild Zeitung: “Pse duhet të hetojë vetën mafia, qeveria është mafia?
Mungesa e transparencës për shkak të kufizimeve në lirinë e shprehjes, liria e shtypit është një korrigjim vendimtar në demokraci si forma e katërt e dhunës dhe një legjislaturë e korruptuar favorizon masivisht strukturat korruptive në Shqipëri për aq sa ato shpesh mbeten të mbuluara dhe autorët nuk mund të sillen drejtësisë.
Mungesa e konkurrencës në Shqipëri
Kompanitë që prodhojnë në një treg të dominuar nga monopoli ose karteli, kanë më shumë fuqi dhe stimuj për të fituar qeverinë ndaj interesave të tyre.
Ky problem mund të shihet shumë mirë në PPP të qeverisë shqiptare Rama. Një problem i madh është se pas një ndryshimi politik në Shqipëri, një vështrim shumë i afërt duhet të merret. Në parim, strukturat PPP janë një mjet shumë i dobishëm për krijimin e infrastrukturave efikase. Natyrisht, kompanitë duhet dhe duhet gjithashtu të marrin pjesë në këtë, kompanitë duhet të lejohen të bëjnë fitime, por ligjërisht dhe duhet të ketë përparësi për qytetarët. Ka shumë shembuj të mirë të PPP-ve në Evropë. Por që të ndodhë kjo, duhet të respektohen strukturat e bazuara në sundimin e ligjit, dhe ka shumë që duhet të përshtaten në Shqipëri.
Shkaqe të tjera në Shqipëri janë kufizimi i lirisë ekonomike dhe mungesa e konkurrencës ekonomike. Sa më intensive konkurrenca, aq më e ulët fitimet e kompanive. Kur projektet shpallen publikisht kur ekziston konkurrenca në Shqipëri, çmimet bien dhe kompanitë gjenerojnë më pak fitime. Ndërsa fitimet e kompanive bien, ata kanë më pak mjete financiare në dispozicion për të paguar shuma më të mëdha ryshfeti për politikanët dhe zotëruesit e tjerë të zyrës.
Në fund të fundit, konkurrenca e bën më pak fitimprurëse për të dy kompanitë dhe zyrtarët publikë për të kryer akte të korruptuara dhe ul motivimin për korrupsion. Duhet të jetë e qartë për ekonominë shqiptare që kompanitë mund të bëjnë biznes të shkëlqyer edhe pa korrupsion dhe se mjedisi ekonomik gjithashtu do të thotë një të ardhme më të ndritur për ta për shkak të niveleve të ulëta të korrupsionit.
Qeverisje e mirë
Nuk ka një katalog universal të kritereve sipas të cilave qeverisja mund të shqyrtohet dhe vlerësohet. Natyrisht, treguesit e mëposhtëm duhet t’i kushtohet vëmendje më e madhe pas një ndryshimi politik:
1 “E drejta për të pasur një mendim dhe përgjegjësi”
E drejta e lirisë së shtypit, mbledhja, shprehja dhe pjesëmarrja në zgjedhjet demokratike në Shqipëri është një kriter parësor. Qasja e qeverisë aktuale të Rama, në një sistem jofunksional ligjor dhe parlamentar si ai në Shqipëri, defekti i të cilit u shkaktua nga vetë qeveria Rama, me një qeveri të ngarkuar me korrupsion, ku duket se ka lidhje me mafien dhe përjashton të gjithë opozitën e zgjedhur demokratike të Shqipërisë, që duan të mbajnë zgjedhjet lokale më 30 qershor 2019, pavarësisht faktit se Presidenti i Shqipërisë, Meta, anuloi këtë datë zgjedhore në përputhje me nenin 93 të Kushtetutës Shqiptare, është një tipar i rëndësishëm i qeverisjes së keqe , nuk mund të ketë zhvillim të orientuar drejt së ardhmes në Shqipëri.
2 “Stabiliteti politik dhe jo-dhuna në Shqipëri, një kriter tjetër”.
Duhet të merren parasysh paqëndrueshmëria politike dhe akte të tjera dhe shkaqet e dhunës brenda Shqipërisë. Veprimi i tanishëm masiv i policisë së shtetit dhe shtetit kundër demonstrimeve paqësore të shtetasve shqiptarë që duan të parandalojnë zgjedhjet e anuluara nga presidenti i shtetit, (shih pikën 1 dhe nga ana tjetër) hetimet e ngadalta kundër krimit qeveritar dhe trafikimit ndërkombëtar të drogës janë më tej tregues të keq qeverisjes.
3 “Kapaciteti qeveritar”
Pra, cilësia e shërbimeve publike, burokracia dhe formulimi dhe zbatimi i masave të politikave. Kjo gjithashtu përfshin shkallën e pavarësisë së institucioneve publike nga presioni politik. Një çështje e rëndësishme e qeverisë aktuale Rama në Shqipëri…
4 “Politika rregullatore e shtetit”
Një çështje tjetër është aftësia e qeverisë për të zbatuar politika dhe rregullore të shëndosha për një sektor privat miqësor ndaj tregut. Kushdo që vendos një Gjykatë Kushtetuese dhe Gjykatën e Lartë, dhe kështu Parlamentin, në një shtet jofunksional dhe nuk pengon politikisht rritjen e korrupsionit dhe trafikimit të drogës, do të lejonte përfundimin se politika aktuale rregullatore e qeverisë së Rama është shumë problematike , qeverisje e keqe.
5 “Sundimi i Ligjit”
Fokusi do të jetë në cilësinë e zbatimit të kontratave dhe ashpërsinë e masave policore dhe gjyqësore. Sistemi gjyqësor në Shqipëri është jofunksional, prandaj nuk ka siguri ligjore në sistem, dhe sjellja jokushtetuese dhe veprimet e qeverisë së Rama-s dhe administratës së saj aktualisht nuk mund të rishikohen dhe / ose të parandalohen.
6. Së fundi, niveli i “kontrollit të korrupsionit”
Niveli i “kontrollit të korrupsionit” o të duhet të marrë parasysh shkallën në të cilën fuqia e besuar përdoret për përfitime private dhe kapjen e shtetit. Nëse shikojmë tani rezultatet e treguesve individualë, mund të shihet se Shqipëria aktualisht ka vlera jashtëzakonisht të ulëta ose një cilësi të ulët të qeverisjes së mirë. Kjo sugjeron që qytetarët shqiptarë kanë pak fjalë në shumë prej çështjeve, se Shqipëria përballet me paqëndrueshmëri ekstreme politike, performancë të dobët të qeverisë, politikë rregullatore shtetërore dhe sundim të ligjit, si dhe kontroll të dobët korrupsioni; Shqipëria duket se ka një qeverisje të keqe.
Një qeveri e ardhshme demokratike në Shqipëri nuk duhet të lërë luftën kundër korrupsionit vetëm agjencive të zbatimit të ligjit, por duhet të përfshijë të gjithë ata që janë përfshirë – shteti, shoqëria civile dhe sektori privat. Për më tepër, lufta kundër korrupsionit duhet të bëhet një projekt shqiptar.
Si hap i parë, “ishujt e integritetit” duhet të krijohen në të gjitha shtetet, ku sektorët individualë me vetëdije po trajtojnë masat antikorrupsion (si deklaratat publike, marrëveshjet kundër korrupsionit ose transparencën në dhënien e kontratave) dhe kjo vlen edhe për ato OJQ të infiltruara nga korrupsioni.
Gjëja thelbësore dhe e rëndësishme është një politikë e mençur dhe efikase ekonomike dhe sociale.
Rritja ekonomike nënkupton vende pune, vende pune, vende pune, dhe përsëri vende pune, fitime për sipërmarrësit dhe të hyra tatimore për shtetin shqiptar. Si rezultat, baza për korrupsion do të ishte tharë.
Në fund të fundit, ai mund të gjykohet, kufizimi i korrupsionit duhet parë si pjesë jo vetëm e qeverisjes së mirë në Shqipëri, por edhe të zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik. Është koha për ndryshime politike, për të shfuqizuar marrëveshjen e keqe të popullit shqiptar dhe për këtë problem të madh shqiptar, duke përfshirë problemin e lëkurës të qeverisë socialiste të Ramës, të zëvendësohet me një politikë të arsyeshme ekonomike dhe reformash.
Koncepti ekonomik, ligjor dhe social i opozitës demokratike të Shqipërisë, të cilën e ndihmuam në hartimin, ofron mjete të mjaftueshme për këtë, me të cilën prosperiteti ekonomik mund të krijohet relativisht shpejt në Shqipëri për të gjithë, për popullatën, ekonominë dhe shtetin, ndërsa në në të njëjtën kohë uljen e korrupsionit. Rritja më e madhe ekonomike mund të arrihet pa korrupsion.
