Instituti i Vjenës për Studime Ndërkombëtare (WIIW) i njohur për studime të Europës Lindore të cilat janë edhe reference për Bashkimin Europian bën thirrje për anëtarësimin e shpejtë të Ballkanit para se të behet një fushë futbolli për lojërat gjeopolitike.
Një studim i ri i WIIW tregon se fokusi kryesor i strategjisë së BE-së ndaj Ballkanit Perëndimor duhet të jetë sigurimi i të ardhurave më të larta në rajon.
Instituti vëren se strategjia e BE-së ndaj Ballkanit Perëndimor është i vonuar prej kohësh, teksa ajo aktuale ka dështuar në arritjen e integrimit ekonomik rajonal, ka rezultuar në përparim të dobët drejt anëtarësimit në BE dhe ka gjeneruar zhgënjim në rajon.
Studim i ri i Institutit të Vjenës nxjerr mësime nga procesi i anëtarësimit në BE të vendeve anëtare të BE-së të Evropës Qendrore dhe Lindore (BE-CEE) për ekonomitë e Ballkanit Perëndimor. Implikimet kryesore të këtyre gjetjeve për Ballkanin Perëndimor janë të qarta: Mënyra më e mirë për të përmirësuar bashkëpunimin rajonal është përmes politikave që synojnë rritjen e të ardhurave. Mënyra më e drejtpërdrejtë për BE-në për ta arritur këtë do të ishte përmes transfertave më të larta buxhetore, thotë studimi.
“Lufta në Ukrainë vetëm sa po forcon këto argumente, pasi qytetarët e Ballkanit Perëndimor mund të zhgënjehen edhe më shumë nga BE-ja. Nëse nuk ka ndryshim në qasjen e saj, ajo mund të hapë dyert për ndikim edhe më të madh rus në Rajon” thuhet në studim.
Ballkani Perëndimor duket si një shtojcë e BE-së. Asnjë nga gjashtë ekonomitë, Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi. Maqedonia e Veriut apo Serbia, nuk është anëtare e BE-së dhe të gjitha duket se janë vite dritë larg saj.
Deri më tani vetëm Serbia dhe Mali i Zi kanë filluar bisedimet e anëtarësimit, ndërsa Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria kanë pritur përkatësisht 18 dhe 13 vjet.
Në vend të anëtarësimit të plotë të vendeve, strategjia e BE-së ndaj Ballkanit Perëndimor është mbështetur deri më tani në përmirësimin e integrimit ekonomik rajonal. Disa nga përpjekjet në këtë drejtim kanë qenë Traktatet Dypalëshe të Investimeve, Marrëveshjet e Tregtisë së Lirë dhe Procesi i Berlinit, i cili supozohej të çonte në një treg të përbashkët rajonal.
Studimi thotë se, nga këto përpjekje mund të jenë përmirësuar Tregtia dhe investimet ndër-rajonale në një farë mase, por standardet e jetesës janë edhe më të ulta se të vendeve të reja anëtare nga Evropa Qendrore dhe Lindore (BE-EQL). Ekziston gjithashtu një ndjenjë në rritje e zhgënjimit në rajon për BE-në, e nxitur nga përshtypja se BE-ja nuk beson më në zgjerim dhe se disa vende nuk duan realisht që Ballkani Perëndimor të anëtarësohet.
Sipas studimit, ndryshimi në strategjinë e BE-së për Ballkanin Perëndimor është shumë i vonuar. Implikimi kryesor është se mënyra më efektive për të përmirësuar bashkëpunimin rajonal brenda Ballkanit Perëndimor është përmes politikave që synojnë rritjen e të ardhurave. Të ardhurat më të larta do të çojnë në kërkesë më të madhe për mallra dhe shërbime nga brenda rajonit, në ofertë më të madhe dhe, nga ana tjetër, në një integrim më të madh ekonomik rajonal.
Një mënyrë e drejtpërdrejtë për BE-në për ta arritur këtë është rritja e transfertave buxhetore në Ballkanin Perëndimor. Kjo mund të bëhet duke u dhënë ekonomive të Ballkanit Perëndimor akses të plotë në buxhetin e BE-së. Kostot e kësaj për shtetet anëtare ekzistuese të BE-së do të ishin margjinale, pra më pak se 0.05% e PBB-së së secilit vend, ndërsa efektet për ekonomitë e Ballkanit Perëndimor do të ishin të konsiderueshme, thotë studimi.
Që kjo ndihmë të ketë ndikimin të madh transfertat duhet të shoqërohen me kushte strikte për reformën institucionale. Pa cilësi më të mirë institucionale dhe standarde të qeverisjes, Ballkani Perëndimor nuk do të jetë në gjendje të thithë asnjë rritje të financimit të BE-së.
Plani Ekonomik dhe i Investimeve për Ballkanin Perëndimor që BE-ja miratoi në tetor 2020 është i ngjashëm me mbështetjen e mëparshme të BE-së për rajonin dhe për këtë arsye nuk do të jetë i mjaftueshëm. Madhësia e tij e planifikuar prej 9 miliardë euro është e barabartë me rreth 1% të PBB-së se Ballkanit Perëndimor në vit. Në praktikë, fondet e disbursuara do të jenë edhe më të ulëta. Ato do të jenë shumë të ngjashme me versionet e mëparshme të Instrumentit për Asistencën e Para-Aderimit (p.sh. IPA I dhe IPA II), të cilat të dyja nuk patën ndonjë ndikim të rëndësishëm.
Ekspertët bëjnë thirrje se, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria duhet të hapin bisedimet e pranimit sa më shpejt të jetë e mundur, mundësisht këtë vit, dhe integrimi i ekonomive të tjera duhet të jetë një nga prioritetet më të larta të BE-së.
Lufta në Ukrainë përforcon më tej urgjencën. Ekspertët e Vjenës vë në dukje se, nëse BE-ja vazhdon strategjinë e saj të ngadaltë dhe ambivalente ndaj Ballkanit Perëndimor, ajo vetëm do të ushqejë zhgënjimin dhe skepticizmin ndaj BE-së në rajon, duke kërcënuar ta kthejë atë në një fushë futbolli gjeopolitike.
“Duke qenë se Rusia padyshim nuk do të heqë dorë nga interesat e saj strategjike në rajon, skepticizmi në rritje i BE-së do të thotë vetëm një hapësirë më e madhe për Rusinë që të përhapë ndikimin e tij në të gjithë rajonin. Kjo mund të çojë në destabilizimin masiv jo vetëm të Ballkanit Perëndimor, por edhe të rajonit më të gjerë. Strategjia më e mirë për BE-në për ta parandaluar këtë është duke i treguar rajonit se kujdeset për të, duke ofruar mbështetje më të madhe se më parë”, sugjeron studimi.
